به مقتضای اصل عدم نقل و استصحاب قهقرایی که اعتبار آن مورد تسالم است، روز نوروز اول فروردین ماه انتقال خورشید از برج حوت به برج ِِِِحَمَل و نقطه ی اعتدال ربیعی است .
با بررسی در متون دینی روشن می شود نوروز و آیین های ویژه ی آن مانند هدیه های نوروزی و احکام شرعی آن مانند غسل، نماز و روزه ی مستحبی بدون هیچگونه مخالفتی تلقی به قبول شده است. مقتضای روایات سیره ی معصومان (ع) سیره ی مسلمین، آرای فقها و نیز مذاق اسلام در تعامل با دیگر فرهنگ ها و سنّت ها آن است که برگزاری عید ملی و بومی نوروز بدون انتساب به اسلام بی اشکال است و نامشروع دانستن آن فاقد دلیل معتبر شرعی و مخالف با موازین فقهی و اجتهادی است.
عیدها و آیین های جشن و شادی و تعیین و گزینش آغاز سال و مشخص کردن یک مبدأ تاریخی همراه با مراسم و آداب ویژه، پدیده ای است که با اختلاف عقاید و آیین ها و به اقتضای فرهنگ و نیازها همواره در میان همه ملّت ها معمول و رایج بوده است و به ملّت و مکتب و سرزمینی اختصاص ندارد. اعیاد گاهی دینی و مذهبی، گاه ملّی و گاهی نیز مقطعی و مخصوص به خاندان یا تبار و رژیمی است و هر یک تعریف و آیین و آثار مخصوص دارند، مانند عید فطر، قربان، جمعه، مبعث و غدیر در اسلام و به ویژه در مذهب اهل بیت (ع) و عید فصیح و فطیر و کریسمس و مانند آن در میان اهل کتاب چنان که تعیین اوّل سال همراه با آیین های ویژه و نیز با اختلافاتی در شکل و زمان در میان ملت ها مرسوم و معمول و به اعتباراتی گونه گون بوده است؛ اوّل سال عبادی، اوّل سال تقویمی هجری قمری، هجری شمسی، میلادی، و... ، اوّل سال زراعی، اوّل سال آبی، اوّل سال تحصیلی و اوّل سال طبیعی .
جناب سید رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن طاووس متوفای 668 قمری در کتاب با ارزش اقبال الأعمال درباره تعیین اوّل سال از نظر اسلام مباحث و مطالب جالب توجهی مطرح کرده است. وی با استناد به روایاتی از حضرت صادق (ع) اوّل سال را آغاز ماه مبارک رمضان دانسته است؛ از آن رو امام صادق می فرمایند:
«رأس السنة شهرُ رمضان.» و «شهرُ رمضانَ رأسُ السنّةِ.»
در روایت دیگری از حضرت صادق (ع) از پدران معصومش (علیهم السلام) از حضرت علی (ع)نقل می کند:
من اغتسل اوّل یوم من السّنة فی ماء جار و صبَّ علی رأسه ثلتینی غرفة کان دوأ السنة و ان اوّل کلّ سنة أول یومِ من شهر رمضان.
آن گاه سید بن طاووس پس از بیان روایاتی که اوّل سال را اوّل محرم دانسته اند، در مقام جمع میان روایات نظر می دهند که اوّل ماه مبارک رمضان آغاز سال عبادی و اول ماه محرم الحرام مبدأ و آغاز سال تقویمی و تاریخی اسلام است که به راهنمایی امیر مؤمنان علی (ع) مبدأ تاریخ مسلمانان هجرت رسول خدا تعیین شده است.
به هر حال، تعیین مبدأ تاریخی و یا آغاز سال، امری اعتباری است که هر ملّت و مکتبی به اقتضای شرایط خاص آن را برمی گزیند.
بنابراین، با بیان و تفصیل جناب ابن طاووس آغاز سال عبادی برابر با روایات امام صادق (ع) اوّل ماه رمضان است. و آغاز سال تقویمی با عنوان مبدأ تاریخی اوّل ماه محرم است که با راهنمایی حضرت علی (ع) تعیین و تثبیت شده و برای هر یک احکام و آداب و رسومی چون غسل و دعا و مانند آن ذکر فرموده اند. اما آغاز سال طبیعی که به طور معیّن نخستین روز فروردین ماه و هنگام انتقال خورشید از برج حوت به برج حَمََل است و آن را نوروز می نامند، بیان از تحوّل و پدیده ای طبیعی است که نقطه اعتدال ربیعی و آغاز بهار و فصل رویش و جنبش و جان یافتن دوباره طبیعت پس از مرگی طبیعی است، این هنگامه همواره از دیرباز در ایران باستان با عنوان عید نوروز همراه با برگزاری جشن و آیین های ویژه ی نوروزی بوده است.
کلمات کلیدی: